بنای پرسپولیس یا تخت جمشید

مجموعه تخت جمشید هفت تالار یا کاخ دارد که بیش از سه هزار نقوش برجسته دارد و این نقوش به طرز شگفت آوری با یکدیگر هماهنگ هستند و به هم ارتباط دارند. پلکان‌ها و ستون‌ها و دو آرامگاه سنگی که در این مجموعه قرار دارد، هر کدام معنا و مفهوم خاصی دارد. در ادامه به معرفی هر کدام از این هفت کاخ می‌پردازیم تا با جزییات و شکوه و عظمت تخت جمشید شهر شیراز بیشتر آشنا شوید.

                                                                       کاخ آپادانا

 ساخت این کاخ به دستور داریوش در سال ۵۱۵ قبل از میلاد شروع شدو ساخت آن تقریبا ۳۰ سال طول کشید. ۳۶۶۰ متر مربع مساحتی که این کاخ دارد، آن را به یکی از با شکوه‌ترین بناهای پرسپولیس تبدیل کرده است. دیوارهای این کاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ است. تالار اصلی کاخ آپادانا ۳۶ ستون دارد که ارتفاع آن‌ها تقریبا به بیست متر می‌رسد و بسیار مستحکم بودند و حتی تا زمان قاجار هم که مدت زیادی از ساخت آن ها گذشته بود، ستون‌های زیادی همچنان استوار باقی مانده بودند. متاسفانه در حال حاضر از مجموع ۷۲ ستون این کاخ، تنها ۱۴ ستون باقی مانده است. در تمام جهات جغرافیایی به جز جنوب هم ایوان های ۱۲ ستونه وجود داشته است. پله های ایوان شرقی در زمان پادشاهان ورودباصلی کاخ بوده است که به همین دلیل مهم‌تری نقش‌های تخت جمشید را می توانید روی همین پله ها ببینید.

کاخ هدیش

پس از کاخ آپادانا به یکی دیگر از باشکوه‌ترین کاخ‌های تخت جمشید می رسیم که کاخ هدیش است. این کاخ به معنای جای بلند است

نام همسر دوم خشایارشاه هدیش بوده است،این کاخ هم به پاس قدردانی از او، نام گذاری شده است.

این کاخ دو مجموعه پلکان داشت که این کاخ را به کاخ ملکه مرتبط می‌کرد.در این کاخ تصویری از خشایار شاه با تاج صاف و بی‌کنگره وجود دارد که کتیبه ای هم به زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی بالای سرش وجود دارد. متاسفانه این کاخ در آتش‌سوزی ای که رخ داد، صدمات زیادی دید.

کاخ ملکه

این کاخ به دستور خشایارشاه ساخته شد که نسبت به باقی بناهایی که در تخت جمشید قرار دارد، در ارتفاع پایین تری قرار دارد. قسمتی از این کاخ هم توسط پرفسور ارنست امیل هرتزفلد در سال ۱۹۳۱ ساخته شد که مجددا خاک برداری و تجدید بنا شد. امروزه از این کاخ به عنوان موزه و اداره مرکزی تاسیسات تخت جمشید استفاده می‌شود.

کاخ هـ

  یکی دیگر از تالارهای تخت جمشید کاخ هـ یا کاخ اچ است که در غرب کاخ هدیش واقع شده است. پلکان نقش و نگار شده‌ای هم در دو طرف این کاخ وجود داشت که در حال حاضر تقریبا نیمه ویران است.

     کاخ تچر یا کاخ اختصاصی داریوش

یکی دیگر از کاخ‌های تخت جمشید که قدمت طولانی دارد، کاخ تچر است که سخت آن به دستور داریوش و همزمان با آپادانا شروع شد. به این کاخ تالار آینه هم گفته می شود  و دلیل آن این است که با سنگ های صیقلی شفاف ساخته شده است. این کاخ ۱۲ ستون دارد و در جنوب آن ایوانی با ستون واقع شده است که سکونت‌گاه داریوش بوده است. واژه تچر یا طَرَز در زبان پارسی باستان به معنای منزل زمستانی بود. گرچه اطلاعاتی در دسترس نیست که این کاخ واقعا محل اقامت داریوش در فصل زمستان بوده است یا خیر. این کاخ ۳۰ متر عرض و ۴۰ متر طول دارد که در زمان خشایار شاه تا اردشیر سوم هم قسمت‌هایی به این کاخ اضافه شد. با فلزات گرانبهایی هم نقوشی مانند نبرد شاه، تاج و دستبند و… در بدنه این کاخ قرار داشت که بعد از حمله اسکندر مقدونی، توسط او و همراهانش به سرقت برده شد. یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید که قدمت طولانی دارد، کاخ تچر است که سخت آن به دستور داریوش و همزمان با آپادانا شروع شد. به این کاخ تالار آینه هم گفته می شود و دلیل آن این است که با سنگ های صیقلی شفاف ساخته شده است.

کاخ سه در

یکی‌دیگر از کاخ‌هایی که در مرکز کوشک شاهی تخت جمشید قرار دارد، کاخ سه در است که به واسطه سه درگاه و چند راهرویی که وجود داشت، به کاخ‌های دیگر راه پیدا می‌کرد. همین موضوع باعث شد تا به این کاخ، کاخ مرکزی  سه دری گفته شود. کاخ سه در به خاطر نوع کاربری و موقعیت کاخ، به آن تالار شورا هم گفته می شد. روی پلکان این کاخ هم تصویر نجیب زادگان پارسی ساخته شده است که به حالت دوستانه یعنی با شاخه‌ای از گل نیلوفر و به صورت غیر رسمی به ملاقات فرمانروایان می‌رفتند. این کاخ ۲۴۰ هزار متر مربع وسعت دارد و در مرکز آن سنگی با ابعاد ۷۵ در ۷۱ سانتی متر وجود دارد که وسط آن حفره‌ای ایجاد شده است. برخی گفته اند که این جا محل استخراج تقویم و نگهداری زمان و روز و ماه بوده است. در درگاهی که در ایوان شمالی قرار دارد، تصویری از اردشیر یکم قرار دارد که ریش بلند و عصای شاهی در دستش دارد که با نیلوفر آبی در حال خارج شدن از تالار است. بر بالای تخت و سایه‌بان هم تصویری از یک انسان بالدار که به آن فر کیانی گفته می‌شود، وجود دارد.

کاخ صد ستون

یکی دیگر از کاخ های مهم تخت جمشید ، کاخ صد ستون است که ساخت آن در سال ۴۷۰ قبل از میلاد آغاز شده بود و تا سال ۴۹۰ قبل از میلاد ادامه داشت. وسعت این کاخ ۴۷۰۰ متر مربع است که یک ایوان ۱۶ ستونه در شمال آن قرار دارد. ارتفاع ستون های این کاخ ۱۴ متر بوده است و گفته شده که ساخت آن در زمان اردشیر اول به پایان رسیده است. این کاخ به عنوان دومین وسیع ترین کاخ تخت جمشید یا پرسپولیس شناخته می‌شود.نام این کاخ به دلیل داشتن صد ستون در تالار مرکزی آن، اینطور نام گذاری شده است و به عنوان بزرگترین تالار سرپوشیده جهان از آن یاد می شود. گفته می شود که اردشیر شاه در مورد این کاخ اینطور سخن گفته است: « این خانه را خشایار شاه، پدر من، پی‌اش را ریخت، به تایید اهورامزدا، من، اردشیر شاه، آن را برآوردم و تمامش کردم.»یکی دیگر از کاخ های مهم تخت جمشید ، کاخ صد ستون است که ساخت آن در سال ۴۷۰ قبل از میلاد آغاز شده بود و به عنوان دومین وسیع ترین کاخ تخت جمشید یا پرسپولیس شناخته می شود.

کاخ G

یکی از کاخ هایی که در تخت جمشید وجود داشت و دیگر چیزی از آن باقی نمانده است،کاخ G بوده است که در آن تصاویری از سربازان و خدمه وجود داشت که روبروی آن‌ها ظرف‌ها و خوراکی‌هایی وجود داشت که در حال بردن آن‌ها به سمت کاخ داریوش بوده‌اند. پلکانی که در دو طرف این کاخ وجود دارد، مسیر را به سمت کاخ هدیش هدایت می‌کرد.

سایر مکان‌های دیدنی تخت جمشید یا پرسپولیس

به جز کاخ‌های گفته شده مکان‌های دیدنی دیگری در پرسپولیس یا تخت جمشید شیراز قرار دارد که به شکوه و عظمت آن اضافه کرده است. در ادامه برخی از این آثار باستانی را مطرح کرده ایم.

دروازه ملل

در شمال غربی تخت جمشید، پلکان ورودی اصلی قرار دارد که توسط خشایار شاه ساخته شده است و در هر سمت تعداد ۱۱۱ پله وجود دارد. عرض هر کدام از این پله‌ها ۳۸ سانت و ارتفاع هر کدام ۱۰ سانت است. دلیل عریض بودن پله ها این است که برای حرکت مناسب باشد و افراد بتوانند شکوهمندانه روی آن‌ها قدم بردارند.

موزه تخت جمشید

کهن ترین بنایی که در مجموعه تخت جمشید قرار دارد و مورد مرمت قرار گرفته است، بنای موزه تخت جمشید است. این بنا شامل یک ایوان و دو نگارخانه و یک تالار است. سقف ایوان این بنا با ۸ ستون چوبی پوشیده شده است که دو سر هر ستون، سر گاو است. این موزه در سال ۱۳۸۱ و مصادف با روز جهانی موزه در این مجموعه افتتاح شد.

دروازه نیمه تمام

قرار بود بنای دروازه نیمه تمام به شکل گاو بالدار یکی از با ارزش ترین بناهایی که در تخت جمشید قرار دارد، دروازه ناتمام است که البته نیمه کاره مانده است.

این دروازه شبیه به دروازه ملل بوده است

اما یک تفاوت با آن داشت و آن هم این بود که دو اتاق در جبهه شرقی و غربی بنا شده است که روایت ها این است که محل استقرار نگهبانان است.

قرار بوده که این بنا به شکل گاو بالدار ساخته شود که با حمله اسکندر مقدونی ناتمام ماند.ساخته شود که با حمله اسکندر مقدونی ناتمام ماند.

خزانه

در قسمت جنوب شرقی تخت جمشید بخشی ساخته شده است، که به آن خزانه گفته می شود.

این ساختمان به دستور داریوش بزرگ ساخته شده است که خشایار شاه در آن تغییراتی را اعمال کرد. این بخش تالاری با ۹۹ ستون و ۱۰۳۹۰ متر مربع وسعت دارد که در آن ۷۵۰ لوح گلی کشف شده است که نشانی از تمدن و فرهنگ در زمان هخامنشیان است. در این بنا اطلاعاتی به زبان عیلامی نوشته شده است که درباره حقوق کارگران و کارفرمایان و نحوه پرداخت دستمزد است که نشان از عدالت و تمدن در آن زمان است. وقتی به تخت جمشید رفتید، به کدام جاهای دیدنی شیراز می توانید سر بزنید؟ چه آثار باستانی دیگری در این منطقه وجود دارد که نباید نادیده باقی بماند؟

نقش رستم

پس از دیدن تخت جمشید به سراغ نقش رستم بروید.

که آرامگاه پادشاهان بزرگ پارسی از جمله داریوش بزرگ، خشایار شاه، اردشیر یکم و داریوش دوم بوده است.

 بنای نقش رستم در فاصله ۶ و نیم کیلومتری از تخت جمشید قرار گرفته است. که آرامگاه پادشاهان بزرگ پارسی است.

پاسارگاد

مقبره کوروش کبیر که کوروش دوم بوده است،که در پاسارگاد می باشد.

و یک بنا با معماری خاص و شگفت انگیز است. این بنا در ۱۳۴ کیلومتری شهر شیراز و در فاصله ۸۲ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. روی آرامگاه کوروش بزرگ نوشته شده است.

«ای انسان! من کوروش پسر کمبوجیه هستم که شاهنشاهی پارس را بنا کردم و شاه (کل) آسیا بودم. پس به این آرامگاه بر من رشک مبر.»

آرامگاه کوروش دوم هخامنشی که به کوروش بزرگ معروف است، در پاسارگاد می باشد و یک بنا با معماری خاص و شگفت انگیز می باشد.