قلعه بابک واقع در شهر کلیبر استان آذربایجان شرقی، از معروف‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران و از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی است که محلی ایدئال برای علاقه‌مندان به تاریخ به حساب می‌آید. این قلعه که در منطقه زیبای ارسباران جای گرفته، به‌مدت ۲۰ سال محل زندگی و مبارزه بابک خرمدین، از شناخته‌شده‌ترین سرداران ایرانی بوده است. او و يارانش به‌واسطه این دژ کهن توانستند لشکريان عرب را برای بيست و چند سال در کوه‌ها سرگردان کنند، به آن‌ها شبیخون بزنند و باعث فرارشان شوند.
با اینکه مسیر دسترسی به قلعه مستلزم کوه‌پیمایی است و شاید دشوار به نظر برسد، جنبه تاریخی این قلعه و همین طور چشم‌انداز خیره‌کننده آن به کوه‌ها و مناطق اطراف، ارزش این سختی را دارد. قلعه بابک در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و مرمت آن از سال ۱۳۷۶ آغاز شد. اگر به آثار تاریخی علاقه دارید، در سفر به آذربایجان شرقی می‌توانید با صعود بر فراز قلعه بابک، یک ماجراجویی مهیج و جذاب را تجربه کنید.
مسیر پیاده روی قلعه بابک
سه مسیر دسترسی به قلعه بابک وجود دارد که بخشی از جاذبه این سفر به حساب می‌آیند. این مسیرها در ابتدای گذرگاه پلکانی قلعه بابک به هم می‌رسند و همین گذرگاه تنها راه ورودی به قلعه است.
مسیر اول: اگر از سمت هتل بابک راهی قلعه شوید که معمول‌ترین راه صعود به قلعه بابک است، باید حدود ۱۰۰۰ پله سنگی را طی کنید. برای پیاده‌روی از هتل بابک تا گذرگاه پلکانی باید به‌طور تقریبی سه ساعت پیاده‌روی انجام دهید.
مسیر دوم: کمپ گردشگری قلعه دره سی که در سه کیلومتری کلیبر قرار دارد، می‌تواند گزینه دیگر شما باشد. تا کمپ را با ماشین شخصی بروید و سپس ماشین خود را پارک کنید و با پای پیاده راهی قلعه شوید. در طول راه از دره‌ای زیبا عبور خواهید کرد که در فصل بهار حسابی سرسبز است. در ادامه به گذرگاه اصلی پلکانی قلعه خواهید رسید. پیمودن این مسیر فوق‌العاده زیبا با شیب نسبتا ملایم حدود سه ساعت زمان می‌برد.
مسیر سوم: اگر از کلیبر به‌سمت هتل بابک راه بیفتید، ۶ کیلومتر پس از هتل، مسیری فرعی در سمت راست جاده خواهید دید که برای عبور از آن باید از ماشینی قوی استفاده کنید. این مسیر را ادامه دهید تا به کمپ عشایر برسید؛ از اینجا به بعد باید برای یک پیاده‌روی یک ساعته آماده باشید تا به گذرگاه قلعه برسید.
داستان قلعه بابک
موقعیت قرارگیری این بنا بر فراز قله کوه باعث شده بود که یک سپاه ۲۰ نفره بتوانند از پس تجاوز و حمله سپاهی ۱۰۰ هزار نفری برآیند؛ زیرا بعد مسافت اجازه نمی‌داد که تیر و کمان و اسلحه آن زمان به نگهبانان و سربازان قلعه آسیبی برساند. این موضوع از نبوغ نظامی و آگاهی و درایت سازنده آن حکایت دارد. همین موقعیت استراتژیک قلعه و مسیر صعب‌العبور آن برای نیروهای دشمن، از جمله عواملی بودند که به بابک خرمدین در ساماندهی مبارزات و سنگر گرفتن در این محل کمک کردند.
داستان‌ها و افسانه‌های زیادی درباره زندگی و مرگ بابک خرمدین وجود دارد. با وجود پژوهش‌های زیادی که راجع به او و فعالیت‌هایش انجام شده؛ هنوز نتیجه واحدی به دست نیامده است. اطلاع چندانی از محل تولد بابک خرمدین وجود ندارد؛ هرچند ظاهرا زمان تولدش به حدود بیش از ۱۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد. طبق برخی از روایات او در دوران جوانی جانشین رییس گروه خرمیان می‌شود و ریاست گروه را به دست می‌گیرد. خرمیان که به آن‌ها سرخ جامگان یا خرمدینان نیز می‌گفتند، با خلفای عباسی مبارزه می‌کردند.
بابک و گروهش، که قلعه بابک محل اصلی فعالیت‌هایشان بود، بیش از ۲۰ سال به مخالفت و مبارزه با خلفای عباسی مشغول بودند و توانستند بر قسمت بزرگی از آذربایجان مسلط شوند. بابک سرانجام در جنگی که با سردار افشین داشت، در سال ۲۱۶ شکست خورد و در نهایت دستگیر شد.
افشین باوجود ایرانی‌بودن، ذلت خدمت معتصم، خلیفه عباسی را به جان می‌خرد و برای خوش‌خدمتی و تسلط بر خراسان، بابک را با خدعه و نیرنگ اسیر می‌کند. در همان سال نیز به دستور خلیفه، دست و پایش قطع و سپس اعدام می‌شود.
گفته می‌شود که این سردار ایرانی پس از قطع دست راستش، با دست دیگر خون دست قطع‌شده‌اش را بر چهره خود می مالد. معتصم علت این کار را جویا می‌شود و او پاسخ می‌دهد که با این خون، صورت خود را سرخ کردم تا تصور نکنی که زردی رنگ صورتم به‌خاطر ترس از مرگ است.
آوازه رشادت‌های بابک و یارانش فقط به آذربایجان محدود نشد و ماجرای قیام خرمدینان به‌شکل افسانه‌های جذابی از هند تا قلمرو رومیان و… گسترش یافت.
قدمت قلعه بابک
طبق کاوش‌های باستانی و تاریخی و با توجه به اشیای به‌دست‌آمده از قلعه بابک می‌توان قدمت آن را به دوران اشکانی و ساسانی نسبت داد. این سازه به احتمال قوی یک قلعه دفاعی بوده است که سبک معماری آن به مجموعه تخت سلیمان از عصر ساسانی شباهت زیادی دارد.
قلعه بابک در قرن ۶ و هفت نیز مورد استفاده بوده است و این موضوع را می‌توان از روی اشیای مکشوفه نظیر سفالینه‌های منقوش و لعاب‌خورده در این محل ثابت کرد. تعدادی سکه مسی از این قلعه به دست آمده است که به‌دلیل زنگ‌زدگی و ساییدگی، خوانا نیستند؛ هرچند به دوره اتابکان و هزاراسپیان تعلق دارند. با این همه مشخص نیست که کارایی قلعه در این زمان چه بوده است و افراد به چه علت سکه‌های خود را در این قلعه مخفی کرده بودند.
هیچ سند و مدرکی دال بر استفاده از قلعه بابک پس از این تاریخ وجود ندارد؛ گویا پس از این دوره متروکه شده است.
نظر (0)